TOKAD Niksar Temsilciliğinin bu haftaki seminerinde Ahmet Örs, Mehmet Akif’in düşüncelerini ve mücadelesini anlattı.
Akif’in çok boyutlu bir mücadele ve düşünce adamı olduğunu vurgulayan Ahmet Örs ana hatlarıyla aşağıdaki tespitlerde bulundu:
– Mehmet Akif’in düşünce ve inanç temelini Kur’an oluşturur. Akif, İslam ümmetinin yaşadığı çöküş ve yozlaşmanın temelinde Kur’an’dan ayrı kalmak olduğunu söyler. Kur’an’dan kalkarak İslam’ın asrın idrakine söylenmesi gerektiğini, Yüce Kitab’ın mezarlıklarda okunmak için değil hayata müdahale için geldiğini savunur.
– Mehmet Akif, Cemaleddin Efgani ve onun talebesi Muhammed Abduh’u takdir eder ve kendisinin düşünce öncüleri olarak görür. Efgani ve Abduh’tan bazı makaleleri aralıklarla kendi gazetesinde yayımlayan Akif, Cemaleddin Efgani gibi fiili mücadelenin içinde bir hayat sürse de aynı zamanda Abduh gibi uzun bir süreye yayılacak eğitim çalışmalarıyla önder kuşakların yetişmesini ister.
– Akif, yaşadığı netameli yıllar nedeniyle son derece aktif, hareketli bir insandır. İslam halklarının batılı emperyalist güçlerce boyunduruk altına alınması onun yüreğini paralar. Bu durum bir feryat halinde şiirine yansımıştır.
– Osmanlının parçalanma sürecinde İttihat Terakki içerisinde yer alması eleştirilen Akif’in bu tavrı dönemsel koşullarla açıklanabilecek bir durum olarak da değerlendirilmektedir. Zamanla Akifle İttihat Terakki arasında özellikle ırkçılık politikalarından dolayı köklü ayrışmalar yaşanmıştır.
– Türkiye’de geleneksel dindar çevrelerden milliyetçi kesimlere, resmi ideolojiden siyasal İslamcı cenaha kadar farklı gerekçelerle sahiplenilen bir Mehmet Akif portresi vardır. Bu, haklı olarak “Hangi Mehmet Akif?” sorusunu ortaya çıkaran bir durumdur.
– Mahmet Akif, Kur’an’a dönüşü savunan, milliyetçi ve ırkçı düşüncelerin karşısında yer alan bir inanca sahiptir. Kavmiyetçiliği İslam’ın kabul etmeyeceğini, kendisinin de bir Arnavut olarak özellikle Arnavutluk’ta yaşanan kalkışma süreciyle alakalı bahiste milliyetçi ayrımcılıkların ümmet yapısını parçaladığını söyler. Yalnız bu bahiste milletlerin İslam inancı içindeki durumuyla alakalı olarak farklı tartışmalara kapı aralanmaktadır.
– Akif’in modernistliği iddiaları genişçe tartışılması gereken bir mevzudur. İslamcılık ideolojisinin önde gelen bir ismi olması hasebiyle Akif bu tartışmaların merkezinde oturmaktadır. Bu çerçevede batının ahlakının reddedilip ilminin alınması meselesi de bugün bütün boyutları ile tartışılmaktadır.
– Dönemi içerisindeki tercihleri bakımından değerlendirilmesi gereken Akif özellikle yanlış kader ve tevekkül anlayışına yüklenmiş, Mutezili bir çizgide aklı Kur’an’ın istediği işlevsellikte öne çıkarmış, doğrudan tasavvuf mistisizmine eleştirel bir tavırla yaklaşmıştır.
– Vaazları ve koşturmacalarıyla desteklediği sürecin nihai muktedirleri Cumhuriyetin kuruluşundan sonra batılı değer yargılarını ülkeye egemen kılınca Mehmet Akif memleketi terk etmiştir. Mücadele yerine terk edişi seçen Akif’in bu tutumu da eleştirilmiştir. Bu vesile ile İstiklal Marşı şairini sürgüne gönderen bir ülke olarak Türkiye de yaşadığı çelişkiyi göstermiştir.
– Mehmet Akif’in yaşadığı fırtınalı dönem İslam ümmeti açısından tam bir yıkım ve felaket tablosunu yansıtıyordu. Bu çöküş dönemi ile bugün arasında kuvvetli paralellikler vardır. Esaslı bir entelektüel İslami zemin imkânı yoktur. Fiili alanlarda da Müslümanlar egemen siyasi yerel ve küresel güçler tarafından muhasara edilmiştir. Dolayısıyla bir feryat, bir çığlık olarak oradan seslenen Akif’in mirası bugün için tartışılarak masaya yatırılmalıdır.
Haber: Elif Aydın
