“Vüs’at O. Bener’in Yapıtlarına Anlatıbilimsel Bir Yaklaşım” altbaşlığıyla “Bilge Karasu Edebiyat İncelemeleri Dizisi”nin ilk kitabı olarak Metis yayınlarından çıkan Yaşamasız Yazabilmek adlı çalışma, yazarın Dost(1952), Yaşamasız(1957), Ihlamur Ağacı(1962), Buzul Çağının Virüsü(1984), Bay Muannit Sahtegi’nin Notları(1991), Siyah-Beyaz(1993), Mızıkalı Yürüyüş(1997), Kara Tren(1998) ve Kapan(2001) adlı eserlerini çok boyutlu bir biçimde ele alıyor.
Reyhan Tutumlu, Bener’in yazdığı öykü, oyun ve romanlarda anlatıcının işlevini ve metinlerdeki otobiyografik etkiyi, yazarın 1921’de Samsun’da başlayan ve 2005’de son bulan gerilimli ve inişli çıkışlı yaşantısının edebi üretimine etkilerini ortaya koyarak hayatını edebiyata nasıl damıttığını gösteriyor. Hayatında ilginç ayrıntılar var Bener’in. Cebeci İmam-Hatip’te öğretmenlik yapmış mesela. Bursa Işıklar Askeri Lisesi’nde okumuş, 1951’de yüzbaşıyken askerlikten istifa etmiş. Hatta Ergenekon adlı arkadaşıyla birlikte askeri okula girişini anlattığı “Ergenekon” adlı bir öyküsü varmış Siyah-Beyaz‘da.
Şu sözler, “özkurmaca” yazarının edebi üretimi konusunda açıklayıcı: “20.yüzyıl Türk edebiyatının köşe taşlarından olan Vüs’at O. Bener, yapıtlarını kendi sıkıntılı, “yaşamasız” yaşamından kaynaklanan bir altmetnin üzerine inşa ederek bütünlüklü bir yapıt oluşturmaya çalışmıştır. Bunu yaparken de kurmaca ile gerçeklik arasındaki gerilimli ilişkiye devingen bir boyut kazandırarak edebiyatın yaşamla alışverişine dikkat çekmiştir.”
Reyhan Tutumlu, Yaşamasız Yazabilmek: Vüs’at O. Bener’in Yapıtlarına Anlatıbilimsel Bir Yaklaşım, Metis y., İstanbul 2010.